Davlat mulkini boshqarish sohasidagi munosabatlar qonun bilan mustahkamlandi

Bugungi kunda yurtimizda 24 927 ta davlat muassasalari mavjud bo‘lib, shundan 2 285 tasini davlat ishtirokidagi korxonalar tashkil etadi. Bu o‘z navbatida, ushbu davlat muassasalari va ko‘chmas mulklarni muayyan talablarga muvofiq boshqarishni talab etadi.

Yaqinda Prezidentimiz tomonidan imzolangan “Davlat mulkini boshqarish to‘g‘risida”gi Qonun sohada uchrayotgan kamchiliklarni barataraf qilish, davlat mulkini boshqarish sohasida mas’ul bo‘lgan idoralarni belgilash, davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish hamda tizimni yangi bosqichga olib chiqishga qaratilgani bilan ahamiyatlidir.

Qabul qilingan qonun 10 ta bob, 56 ta moddadan iborat bo‘lib, unda davlat mulkiga egalik qilish, boshqarish sohasida ilg‘or xorijiy tajriba va amaliyotga tayangan holda yaxlit, to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal qiladigan normalar o‘z aksini topgan. Shuningdek, davlat mulkiga egalik qilishning aniq mezonlarini belgilash maqsadida loyihada davlat mulkiga egalik qilishni asoslash prinsiplari belgilandi.

Ta’kidlash joiz, bugungi kunda davlat ishtirokidagi korxonalar turli vazirlik va idoralar tomonidan boshqarilmoqda. Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti (OESR)ning Davlat korxonalari uchun korporativ boshqaruvning asosiy tamoyillariga asosan davlat mulki yagona vakolatli organ tomonidan boshqarilishi eng yaxshi tajriba hisoblanishi qayd etilgan.

Masalan, Fransiya, Finlyandiya, Norvegiya, Xitoy, Singapur, Malayziya, Rossiya, Qozog‘iston va boshqa davlatlarda davlat mulki maxsus idora yoki davlat xoldingi tomonidan boshqariladi. Shundan kelib chiqib, davlat mulkini boshqarish sohasida vakolatli davlat organi sifatida Davlat aktivlarini boshqarish agentligi(Agentlik)ni belgilash va uning asosiy vakolatlaridan biri sifatida davlat mulkini boshqarish bo‘yicha yagona davlat siyosatini yuritish qonun bilan mustahkamlandi.

Sohani tartibga solish bo‘yicha joriy amaliyotda davlat mulkini boshqarish va saqlash xarajatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni oshkor etish talabi belgilanmagan. Davlat korxonalari uchun korporativ boshqaruvning asosiy tamoyillariga asosan jamiyat (omma, barcha fuqarolar) davlat aktivlarining oxirgi mulkdori hisoblanishi, shu bois, davlat mulkini boshqaruvchi organ davlat mulklarini boshqarish sohasida ma’lumotlar ochiqligi va shaffofligini ta’minlash xalqaro tashkilotlar ekspertlari tomonidan tavsiya etilgan.

Mazkur qonun bilan Agentlik har yili 1 avgustga qadar davlat ishtirokidagi korxonalarning o‘tgan yil faoliyati natijalari to‘g‘risidagi yig‘ma hisobotni Oliy Majlis palatalariga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga va Vazirlar Mahkamasiga taqdim etishi va o‘z veb-saytida e’lon qilishi lozimligi ko‘rsatilmoqda.

Shuningdek, qonunda davlat mulkini respublika mulki va munitsipal mulkka ajratish, davlat mulkiga egalik qilishning mezonlari, davlat mulkini boshqarishning asosiy prinsiplari, davlat mulkiga nisbatan mulk huquqining vujudga kelishi va uning bekor bo‘lishi hamda davlat mulkiga egalik qilish va (yoki) undan foydalanishning umumiy qoidalari belgilandi.

Bundan tashqari, davlat ishtirokidagi korxonalarda korporativ boshqaruvni joriy etishning asosiy yo‘nalishlari, davlat mulkidan foydalanish samaradorligini baholashni joriy qilish, davlat mulkini boshqarishda hisobdorlik, shaffoflik va ma’lumotlarni oshkor qilish talablari o‘z aksini topdi.

Umuman olganda, ushbu qonun davlat mulkini boshqarish sohasida mas’ul bo‘lgan idoralarni belgilash, davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish, davlat organlari va mahalliy davlat hokimiyati organlarining mas’uliyatini oshirish, ularning davlat mulkini boshqarish sohasidagi vakolatlarini aniq belgilash, davlat mulkini boshqarish samaradorligini oshirishga hizmat qiladi.

A’zamjon TO‘LABOYEV,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati,

“Milliy tiklanish” fraksiyasi aʼzosi