Ta’lim tizimi: islohotlar o‘z samarasini bermoqda

Bugun zamonaviy hayotni ilm-ma’rifat va ta’limning taraqqiyotisiz tasavvur etish qiyin. Hozir qay bir sohani olmang, uning rivoji uchun eng avvalo, ta’lim tizimi rivojlangan bo‘lishi kerak. Zero, inson kapitaliga, uning iqtidoriga e’tibor qaratmay turib, natijaga erishib bo‘lmaydi.

Shu bois, keyingi yillarda mamlakatimizda ta’lim-tarbiya tizimini rivojlantirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilib, yoshlarning jahon andozalariga mos sharoitlarda zamonaviy bilim va kasb-hunarlarni egallashi uchun barcha kuch va imkoniyatlar safarbar etildi.

Hayotga tatbiq etilayotgan islohotlar natijasida o‘tgan qisqa davrda maktabgacha ta’lim, oliy va o‘rta maxsus ta’lim tizimi katta o‘zgarishlarga yuz tutdi. Ayniqsa, “Yangi O‘zbekiston – maktab ostonasidan boshlanadi” degan shior asosida maktab ta’limini rivojlantirish umumxalq harakatiga aylandi.

E’tibor bering, bundan olti-yetti yil avval maktab ta’limi inqiroz yoqasiga kelib qolgandi. Ta’lim muassasalarida yoshlarning sifatli ta’lim olishi uchun yetarli sharoitlar yo‘q edi. Sinf xonalar qishda sovuq, yozda issiq bo‘lardi. Ayrim maktablarimizda hattoki, sport zallari ham mavjud emasdi.

Oxirgi yillarda yurtimizning barcha go‘shalarida ko‘plab yangi zamonaviy maktablar qurildi. Ko‘plari esa rekonstruksiya qilinib, tubdan ta’mirlandi. O‘quvchilarga yaratilgan sharoitlarni aytmaysizmi?! Оchig'i ularni ko'rib, bir necha yillar davomida amalga oshmagan ishlarni mana qisqa fursatda amalga oshirsa bo‘lar ekan-ku, deysiz!

Agar raqamlarga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, birgina o‘tgan yili 3,2 trillion so‘m mablag‘ hisobidan 807 ta maktabda qurilish va ta’mirlash ishlari amalga oshirildi. Bu yil esa o‘rta ta’lim maskanlariga 40 ming dona zamonaviy kompyuterlar, 442 ta komplekt robototexnika jihozlari va boshqa zarur ashyolar yetkazib berildi.

Yurtimizda ta’lim sohasiga qaratilayotgan alohida e’tibor, yoshlarning sifatli ta’lim olishi uchun yaratilayotgan sharoitlar, imkoniyatlar tufayli ertamiz egalari joriy yilda mintaqaviy va xalqaro fan olimpiadalarda 2 ta oltin, 15 ta kumush, 27 ta bronza medallarini qo‘lga kiritdi. 6 nafar iste’dodli qizimiz Zulfiya nomidagi davlat mukofotiga sazovor bo‘ldi.

Ayni chog‘da yurtimizda 10 mingdan ziyod davlat umumta’lim maktablari, Prezident, ixtisoslashtirilgan va ijod maktablari bilan birga ko‘plab nodavlat, davlat-xususiy sheriklik shaklidagi maktablar faoliyat yuritmoqda.

Yana bir hayotiy misol. Yaqin-yaqingacha pedagoglar va maktab o‘quvchilari deyarli to‘rt oy davomida paxta terimi hamda boshqa dala ishlariga jalb qilinardi. Boz ustiga, oylik maoshi kamligi tufayli ko‘plab erkak o‘qituvchilar maktabni tashlab, ishlash uchun xorijga ketishga majbur edi.

Oxirgi yetti yilda yurtimizda ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish, malakali kadrlar tayyorlashga katta kuch va mablag‘ yo‘naltirildi. Ayniqsa, o‘qituvchilar, ustoz-murabbiylarga bo‘lgan munosabat o‘zgardi. Ularning mashaqqatli mehnatini munosib rag‘batlantirish, ularning ish va turmush sharoitini yaxshilash, jamiyatdagi obro‘-e’tiborini oshirishga alohida ahamiyat berildi.

Sohada ko‘p yillar mehnat qilgan faxriylarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha katta ishlar amalga oshirildi. Bir paytlar o‘qituvchilarning xorijda malaka oshirishi orzu bo‘lgan bo‘lsa, bugun ro‘yobga chiqa boshladi. Eng muhimi, o‘qituvchilarning o‘zlari ham ortiqcha yuklamalardan xalos bo‘lib, o‘z kasbiy mahoratini takomillashtirish uchun imkon topdi. Maxsus sinovlardan o‘tib, o‘z malaka toifasini ko‘tarib olishdi. Bu esa, o‘qitish sifatini yaxshilashga xizmat qildi.

2020-yilda “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning qabul qilingani davlatimizning shu boradagi maqsadlarini aniq ifodalab berdi. Ushbu hujjatda ta’lim sohasidagi asosiy prinsiplar, ta’lim tizimi, turlari va shakllari aniq belgilab qo‘yildi.

Ushbu hujjat navqiron avlodning zamonaviy bilimlar, kasb-hunar egallashlari hamda sifatli ta’lim olishlarining huquqiy asosini kafolatlashda muhim ahamiyat kasb etib, ta’lim tizimidagi mavjud muammolarni bartaraf etishga, uni tubdan takomillashtirishga, ta’lim sifatini yaxshilashga va uni xalqaro hamjamiyat bilan uyg‘unlashgan holda olib borishga keng imkoniyatlar yaratib beryapti.

Bu islohotlar hali ko‘zlangan marraning bir qismi, xolos. Yangi O‘zbekistonning 2022–2026 yillarga mo‘ljallangan taraqqiyot strategiyasida belgilangan maqsadlarda ham ta’lim sohasiga keng o‘rin berilgan.

Xususan, iqtidorli o‘qituvchilarning ish haqlarini malaka toifasiga qarab tabaqalashtirilgan holda oshirib borish, o‘qituvchilarga malaka toifalarini berish tartibini tubdan qayta ko‘rib chiqish hamda malakani baholash metodikasi asosida adolatli va shaffof tizimni joriy etish o‘z ifodasini topgan.

Shu nuqtai nazardan, bugun yurtimizda o‘qituvchilarga e’tibor, munosabat tubdan o‘zgardi. Hozir hammaning nigohi pedagogda. Ularning oylik maoshi muttasil oshirib borilmoqda. O‘qituvchilarga imtiyozli iste’mol kreditlari berish, olis hududlarga borib ishlayotgan yuqori malakali pedagoglar uchun ustamalar belgilash joriy etilgan. Bu sa’y-harakatlar orqali ta’lim sohasi vakillarining jamiyatdagi o‘rni va maqomi yanada yuksaldi. Hozir ularning ishga, hayotga munosabati tubdan o‘zgarib, doimiy izlanib, yangilikka intilib yashamoqda.

Yangi tahrirdagi Konstitutsiyamizning 52-moddasi ikkinchi qismida ham davlat o‘qituvchilarning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish, ularning ijtimoiy va moddiy farovonligi, kasbiy jihatdan o‘sishi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qiladi, deb belgilab qo‘yildi. Chunki ta’lim sifatini zamonaviy bilimlarga ega hayotdan rozi o‘qituvchisiz ta’minlab bo‘lmaydi. Buning uchun esa o‘qituvchining ijtimoiy va moddiy farovonligi haqida g‘amxo‘rlik qilish, uning hurmatini joyiga qo‘yish talab etiladi.

Mubolag‘asiz aytish mumkinki, o‘qituvchi maqomi Konstitutsiya darajasida belgilanishi davlatning ilm-fan, ma’rifat va ta’lim bo‘yicha tub islohotlar qilishga chog‘langanini ko‘rsatadi. Ushbu norma esa ustoz va murabbiylar huquq va manfaatlarini ta’minlash, ularning sha’ni va qadr-qimmatining mustahkam himoyalanishiga xizmat qiladi.

So‘nggi olti yilda mamlakatda amalga oshirilgan islohotlar ayniqsa, ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar Yangi O‘zbekiston ostanasi ta’limdan boshlanadi, degan g‘oyaning naqadar muhimligini tasdiqlaydi. Zotan, o‘quvchilar maktabdan qanchalik bilimli bo‘lib chiqsa, yuqori texnologiyalarga asoslangan iqtisodiyot tarmoqlari shuncha tez rivojlanadi, ko‘plab ijtimoiy muammolarni yechish imkoni bo‘ladi.

Albatta, mamlakatimizda ta’lim sohasiga bu darajada e’tibor qaratilayotgani bejis emas. Chunki ta’lim sifatini oshirish — Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining yakkayu yagona to‘g‘ri yo‘li. Demak, har gal hududlarga borganimizda o‘qituvchilar bilan tez-tez uchrashib, mavjud muammolarni birgalikda hal qilish, ularning ta’lim sifatini yaxshilash bo‘yicha g‘oyalarini amalga oshirishda ko‘maklashish biz deputatlar oldida turgan ustuvor vazifalardan biri sanaladi. Va biz xalq vakili sifatida bunday mas’uliyatli ishda faol ishtirok etamiz.

Muxtasar aytganda, keyingi olti yilda mamlakatimizda ta’limni rivojlantirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Yosh avlodni jismonan baquvvat, o‘z qobiliyat va iste’dodini ro‘yobga chiqara olishga qodir etib tayyorlash bo‘yicha ulkan ishlar qilindi. Zero, bugungi sifatli ta’lim ertaga malakali kadr, mehr berib, tarbiyalangan farzand esa insofli, soha rivojini ta’minlaydiga mas’uliyatli rahbar, degani.

Umida RAHMONOVA,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi

“Milliy tiklanish” fraksiyasi aʼzosi