2025-yil 31-mart. Xo‘jand shahrida mintaqamiz hayoti uchun tarixiy voqea sodir bo‘ldi! O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston o‘rtasida davlat chegaralarining tutash nuqtasi bo‘yicha shartnoma imzolandi.

Bu shunchaki hujjat emas. Bu bir asrdan ortiq davom etgan chegaraviy muammolarga barham beruvchi tarixiy kelishuvdir!

Maʼlumki, Markaziy Osiyoning yuragi bo‘lmish Farg‘ona vodiysi geografik va etnik jihatdan nihoyatda murakkab hudud sanaladi. O‘tmishda mustamlaka siyosati natijasida sunʼiy chegaralar chizilib, ming yillar davomida qo‘shni bo‘lib yashagan xalqlar bo‘linib ketdi. Natijada mustaqillikdan keyin chegaralardagi aniqlik yo‘qligi iqtisodiy va ijtimoiy tangliklarga, baʼzan esa mojarolarga ham sabab bo‘lib kelgan edi. Ayniqsa, suv va yer masalasi ko‘p yillar davomida ziddiyatlarning markazida bo‘ldi. Ammo bugun bu muammo tarixga aylandi. Uzoq yillik diplomatik saʼy-harakatlar natijasida tomonlar konstruktiv muloqotga erishib, o‘zaro ishonch va hurmat asosida masalani hal qilishga erishdilar.

Endilikda chegara bo‘ylab yashovchi millionlab odamlar uchun noaniqlik yo‘qoldi. Chegaralarning aniq belgilanishi uch davlat o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni yana-da mustahkamlaydi.

Chegaralarning aniqlashtirilishi bojxona va transport masalalarini yengillashtiradi. Tadbirkorlar va fermerlar o‘z mahsulotlarini qo‘shni davlatlarga muammosiz eksport qilishiga imkoniyat yaratiladi.

Chegara infratuzilmasini rivojlantirish orqali yangi yo‘llar va transport yo‘laklari ochiladi. Bu esa uch davlat o‘rtasidagi yuk va yo‘lovchi tashishni tezlashtiradi.

Chegara bo‘ylab yashovchi xalqlar o‘rtasidagi tarixiy aloqalar tiklanib, o‘zaro bordi-keldi yana-da osonlashadi. Odamlar o‘z yaqinlari va qarindoshlari bilan bemalol uchrashishlari, madaniy tadbirlarda ishtirok etishlari mumkin bo‘ladi.

Hududdagi ekologik muammolar, ayniqsa, suv taqsimoti va atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha uch davlat o‘zaro kelishuv asosida hamkorlik qiladi.

Aslida O‘zbekiston qo‘shni davlatlar bilan chegara masalalarini bosqichma-bosqich hal qilish yo‘lini 2017–2018-yillardan boshlab izchil davom ettirib kelmoqda. Jumladan,  2017-yilda O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasida davlat chegaralari bo‘yicha kelishuvga erishildi. 2018-yilda O‘zbekiston, Qozog‘iston va Turkmaniston davlat chegaralarining tutash nuqtasi bo‘yicha shartnoma imzolandi. O‘zbekiston va Tojikiston o‘rtasida chegara uchastkalari bo‘yicha kelishuv ham o‘z yechimini topdi.

Bugungi kelishuv ana shu mantiqiy jarayonning uzviy davomi bo‘ldi va Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi do‘stona aloqalarning yuksak namunasiga aylandi. Eng muhimi, bu shartnoma xalqaro hamjamiyatga aniq signal berdi – Markaziy Osiyo endi yagona manfaatlarga ega, jipslashgan va dunyoga ochiq mintaqadir!

Ilgari Markaziy Osiyo haqida ko‘pincha geosiyosiy raqobat, suv va chegara mojarolari tilga olinardi. Bugun esa dunyo bizni umumiy manfaatlarga ega, hamkorlikka ochiq, bir-birini qo‘llab-quvvatlovchi mustaqil davlatlar mintaqasi sifatida qabul qila boshladi.

Shu maʼnoda, Xo‘jandda imzolangan kelishuv – tarixiy burilish nuqtasidir. Bu shunchaki chegara masalasi emas, balki Markaziy Osiyoning kelajagini belgilovchi ulkan qadamdir. O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston xalqining uzoq kutilgan orzusi ro‘yobga chiqdi. Endilikda davlatlar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch va hamkorlik yana-da mustahkamlanib, mintaqamizga yangi imkoniyatlar eshigi ochiladi!

Baxtishod RASHIDOV,

Yoshlar parlamenti aʼzosi