Inson shaʼni, qadr-qimmati ulug‘langan yurt

Maʼlumki, shu kunlarda jamoatchiligimiz tomonidan “O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy qonun loyihasi keng muhokama qilinmoqda. Bu jarayonning 1-avgustga qadar uzaytirilishi esa yangilanayotgan Konstitutsiyaning yanada takomillashuviga xizmat qiladi. Uchtepa tumanida saylovchilarim bilan konstitutsiyaviy islohotlar yuzasidan o‘tkazgan uchrashuvlarda shunga amin bo‘ldimki, odamlar faol. O‘zbekiston kelajagiga huquqiy asos bo‘luvchi Bosh Qonunga takliflar berishda davom etmoqda.

Qonun loyihasi haqida gapiradigan bo‘lsak, amaldagi Konstitutsiyada haqiqatan ham davlat idoralariga, davlat nazoratiga ko‘proq ustuvorlik berilgan. Chunki o‘sha vaqtdagi holat, vaziyat shuni taqozo etardi.

“Inson qadri uchun” tamoyili asosida ishlab chiqilgan yangi Konstitutsiyada esa haqiqiy maʼnoda insonparvarlik, inson qadr-qimmati va shaʼni, huquq va erkinliklar o‘z ifodasini topmoqda. Jumladan, 1-moddaning “O‘zbekiston – suveren respublika, huquqiy, ijtimoiy, dunyoviy, demokratik davlat” deya o‘zgartirilishi fikrimizni tasdiqlaydi.

Konstitutsiyaning 13-moddasi yangi tahririda ham inson qadri ulug‘langan bo‘lib, inson shaʼni, qadr-qimmatini himoya qilish davlatning majburiyati sifatida belgilanmoqda. Yaʼni, endilikda insonning davlat organlari bilan o‘zaro munosabatlarida qonunchilikda yuzaga keladigan, bartaraf etib bo‘lmaydigan barcha qarama-qarshiliklar va noaniqliklar inson foydasiga talqin qilinadi. Shuningdek, 16-moddada Konstitutsiyaning birorta qoidasi inson va fuqaroning huquq hamda erkinliklariga, O‘zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga, ushbu Konstitutsiyaning birinchi bo‘limida nazarda tutilgan asosiy prinsiplarga va qoidalarga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emasligi belgilangan.

O‘zbekiston Prezidentining 2020-yil 22-apreldagi “Doimiy propiska qilish hamda turgan joyi bo‘yicha hisobga olish tartibini isloh qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni bilan eng og‘riqli masala bo‘lib kelgan “propiska” bilan bog‘liq muammoga barham berildi.

Endilikda ushbu o‘zgarishlar Konstitutsiyada ham aks etmoqda. Jumladan, 28-moddadagi: “O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi Respublika hududida bir joydan ikkinchi joyga ko‘chish, O‘zbekiston Respublikasiga kelish va undan chiqib ketish huquqiga ega”, degan norma “O‘zbekiston Respublikasi hududida qonuniy asoslarda bo‘lib turgan har bir shaxs respublika hududi bo‘ylab erkin harakatlanish, turar va yashash joyini erkin tanlash huquqiga ega” degan norma bilan tahrir qilinmoqda.

Tan olish lozim, inson qadri, huquq va erkinliklari haqida ko‘p gapirardik, ammo amalda buning ijrosi ba'zi bir joylarda taʼminlanmas edi. Bu bo‘yicha xalqaro tashkilotlar, inson huquqlari markazlari ham ko‘p eʼtiroz bildirar va bu O‘zbekistonning iqtisodiy taraqqiyotga salbiy taʼsir ko‘rsatardi.

Bugun davlatda, jamiyat manfaatlariga xizmat qilmaydigan bunday qarashlardan butunlay voz kechildi. Shu bilan birga xalqchil, demokratik tamoyillarga asoslangan Yangi O‘zbekistonni barpo etish maqsadida barcha sohalarda o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. “Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” tamoyili amalda o‘z ijrosini topyapti. O‘zbekistonning insonparvarlik siyosati xalqaro hamjamiyat tomonidan ham eʼtirof etilmoqda.

Albatta, xalqimiz bunday o‘zgarishlarga befarq emas. Xalq farovonligi, mamlakat taraqqiyoti yo‘lida amalga oshirilayotgan islohotlarda fikr-mulohazalari, tashabbus va takliflari bilan faol ishtirok etmoqda. Jumladan, Konstitutsiyaviy qonun loyihasi umumxalq muhokamasida ham. 

Jamshid KARIMOV,

Xalq deputatlari Uchtepa tuman Kengashi deputati