Iqtisodiy jihatdan o‘sish, yangi ish o‘rinlari yaratish, aholi daromadlarini oshirib, kambag‘allikni qisqartirish, shubhasiz, har qanday jamiyat rivojining muhim sharti sanaladi. To‘g‘ri, barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish juda ham ko‘p omillarga bog‘liq. Lekin ularning eng asosiysi axloq, ya’ni tarbiya, ta’lim va aholining bilim darajasi, desak xato bo‘lmaydi.

Yangi O‘zbekistonda ham asosiy e’tibor aynan yoshlar ta’lim-tarbiyasiga qaratilishi – yurtimiz ertasining yorqin bo‘lishiga zamin yaratilayotganining dalolatidir. Ma’lumki, aholimizning 60 foizi 30 yoshgacha bo‘lganlardan iborat. O‘zbekistonning aholi soni yiliga o‘rtacha 700 ming nafarga o‘sayotgan unikal davlat ekanini inobatga olsak, ta’lim O‘zbekiston uchun hayot-mamot masalasiga aylanayotgani yaqqol seziladi.

Tadqiqotlarga ko‘ra, ta’lim sohasiga ajratilgan mablag‘larning 1 foizga ko‘payishi YAIM miqdorini 0.35 foizga oshiradi. Aynan shuning uchun ham budjetdan ta’lim tizimi muassasalarini saqlash va ularni rivojlantirish uchun ajratilayotgan mablag‘lar miqdori yildan yilga oshib bormoqda. Qayd etilishicha, 2024-yili ijtimoiy xarajatlarni moliyalashtirishga davlat budjetidan 152 347,6 mlrd. so‘m yoki jami xarajatlarning 49 foizi sarflangan. Ijtimoiy soha xarajatlarining asosiy qismini (46,8 foizini) esa ta’lim tizimi tashkil qilgan. Ya’ni, ta’lim muassasalarini saqlash va ularni rivojlantirishga 71,2 trln. so‘m yoki 2023-yilga nisbatan 10 tlrn. so‘m ko‘p mablag‘ yo‘naltirilgan. Sohada amalga oshirilgan xarajatlar tahlili esa quyidagi ko‘rinishga ega: 67,4 foizi umumiy ta’limga, 20 foizi maktabgacha ta’limga, 12,6 foizi esa kadrlar tayyorlashga. Shu o‘rinda biroz ortga qaytsak: maktabgacha ta’lim tashkilotlari 2022-yilda 29 257 tani, umumta’lim maktablari soni 10 110 tani tashkil etgan bo‘lsa, 2024 yil yakuniga kelib, mos ravishda 38 058 va 10 471 taga yetgan.

Oxirgi 7 yilda bog‘chalarda 1,5 millionta yangi o‘rin tashkil etilib, qamrov darajasi 27 foizdan 77 foizga ko‘tarilgan. Olti yoshli bolalarni maktabga tayyorlov tizimining qamrov darajasi esa 96 foizga yetgan. Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, bir o‘quvchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha xarajat miqdori 2022-yili 4,4 mln. so‘mni, 2023-yili 4,9 (o‘sish 111 foiz), 2024-yili esa 5,7 mln. so‘mni (o‘sish 116 foiz) tashkil etgan. Qayd etish joizki, yoshlarimizning nufuzli xorijiy oliy ta’lim muassalarida ta’lim olishlariga ham alohida e’tibor qaratilmoqda.

Xususan, 2024-yilda 411 nafar nomzod iqtidorli yoshlarni xorijda o‘qitish va malakali kadrlarni tayyorlash uchun “El-yurt umidi” jamg‘armasining stipendianti, deb e’tirof etilib, AQSH, Buyuk Britaniya, Germaniya va boshqa rivojalangan davlatlarda bakalavriat, magistratura va doktorontura bosqichlarida ta’lim olishdi. Bunda jamg‘arma stipendiatlari uchun o‘tgan yili Davlat budjetidan 379,4 mlrd. so‘m sarflandi.

Ha, chindan ham ta’limga kiritilgan sarmoya bu kelajakka kiritilgan sarmoyadir. Zotan, Vatanimizning istiqboli va ertasi har jihatdan yetuk, salohiyatli, fidoyi, tashabbuskor va mustahkam fuqarolik pozitsiyasiga ega yoshlarimiz qo‘lidadir.

Nodir TILAVOLDIYEV,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati
“Milliy tiklanish” gazetasining 2025-yil 11-iyun sonidan olindi