Maʼlumotlarga qaraganda, mamlakatimizda o‘tgan yili yuz bergan 9 ming 364 ta yo‘l-transport hodisasidan 9 ming fuqaro jarohat olgan, 2 ming 203 nafar odam bevaqt halok bo‘lgan. Bu ko‘rsatkichlar 2023-yildagiga qaraganda kamaygan bo‘lsa-da, mamlakatimizda inson qadrini ulug‘lash eng muhim vazifaga aylangan, barqaror tinchlik va xotirjamlik taʼminlangan bir sharoitda har to‘rtinchi avariyada 1 kishi yoki kuniga o‘rtacha 6 kishining vafot etayotgani jiddiy tashvishlanarli, albatta. Bu masalaga Davlat rahbari darajasida eʼtibor qaratilayotgani ham bejiz emas. Demak, bu borada tizli muammolar yig‘ilib qolgan.

O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida yo‘l harakati xavfsizligini taʼminlash, infratuzilmasini yaxshilash va tirbandliklarni kamaytirish chora-tadbirlari yuzasidan o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida hal qilinishi lozim bo‘lgan masalalar bo‘yicha ijrosini kechiktirib bo‘lmaydigan vazifalar belgilandi. Zero, yo‘llarda yuz berayotgan har bir halokat ortida inson taqdiri, hayoti yotibdi.

To‘g‘ri, so‘nggi yillarda bu borada ko‘p ishlar qilindi. Yo‘llarni qurish va taʼmirlashga 61 trillion so‘m ajratildi va bu 2017-yilgacha ajratilgan mablag‘dan 3,5 barobar ko‘p.  Onlayn murojaat tizimi ishga tushib, yo‘l harakati xavfsizligi bo‘linmalariga kelish 50 foizga kamaydi. 3 ming 365 nafar yo‘l xavfsizligi nazorati xodimi elektron planshet va bodikamera bilan taʼminlandi. Qoidabuzarliklarni sunʼiy intellekt asosida saralash va qaror chiqarish amaliyoti joriy qilindi.

Haydovchilarga ham qator yengilliklar berilyapti. Birinchi bor yo‘l qoidasini buzganlarga  ogohlantirish berish yo‘lga qo‘yildi. Yo‘l chiziqlarini bosish holatlarini kamera orqali qayd etish bekor qilindi. Jamoat transporti uchun mo‘ljallangan tasmalarda kechqurun boshqa haydovchilar yurishiga ham ruxsat berildi. Shaharlarda yo‘llarni kunduzi taʼmirlash taqiqlandi. Radar bor joyda yo‘l belgisini o‘rnatish majburiy etib belgilandi. Lekin bu yengilliklar ham kutilgan natijani bermayapti.

Yig‘ilishda shu munosabat bilan yo‘l infratuzilmasini yaxshilash orqali avariyalarni kamaytirish bo‘yicha “Xavfsiz yo‘l” milliy dasturini boshlash eʼlon qilindi. Uning doirasida “Xavfsiz yo‘l va xavfsiz piyoda” respublika jamg‘armasi faoliyati qayta tashkil etiladigan bo‘ldi. Har bir viloyatda jamg‘armaning alohida filiali ham ish boshlashi maʼlum qilinib, moliyaviy manbai masalasi hal qilindi.

Dasturda asosiy eʼtibor avariya o‘choqlari bo‘lgan xavfli uchastkalarni tartibga solishga qaratiladi. Yaʼni, bunday hududlarda yo‘lni ajratuvchi to‘siqlar, yo‘l belgilari, yoritgichlar o‘rnatiladi. Piyoda yo‘laklari tashkil qilinib, chorrahalarni raqamlashtiriladi. Eng xavfli uchastkalar esa aholi va jamoatchilik fikri orqali aniqlanadi. Buning uchun alohida elektron portal ishga tushiriladi.

Afsuski, yo‘llarda yuz berayotgan hodisalarning asosiy ishtirokchisi hamon bolalar bo‘lib qolmoqda. Yig‘ilishda piyodalar, ayniqsa, yoshlarning yo‘l harakati bilan bog‘liq bilimlarini oshirishga ham eʼtibor qaratildi. Shu maqsadda tegishli vazirliklarga yangi o‘quv yiligacha maktab va bog‘chalarda harakat xavfsizligi bo‘yicha dasturlarni tubdan yangilash, maktab o‘quvchilari va mahalladagi yoshlar o‘rtasida “Yashil chiroq” musobaqalari qayta tiklash vazifasi topshirildi.

Yig‘ilishda mahalliy va xalqaro ahamiyatga molik yo‘llarda xavfsizlik talablarini kuchaytirish, jamoat transporti tizimini aholini rozi qiladigan darajada yo‘lga qo‘yish, shahar va viloyatlararo transport qatnovlarini jonlantirish, barcha tashkilot va mahallalardagi asossiz qo‘yilgan taqiqlovchi belgilarni olib tashlash, surunkali qoidabuzarlarga nisbatan choralarni kuchaytirish bo‘yicha ham vazifalar belgilandi.

Albatta, buning uchun amaldagi qonunchilikka ham o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish talab etiladi. Demak, Qonunchilik palatasi deputatlariga ham katta masʼuliyat yuklanyapti. Biz – deputatlar nafaqat qonunchilikni takomillashtirish, bu boradagi huquqiy hujjatlarning joylardagi ijrosini taʼminlash, eng asosiysi, aholi o‘rtasida yo‘l qoidalariga qatʼiy amal qilish bo‘yicha targ‘ibot-tashviqot ishlarida faol bo‘lishimiz lozim. Zero, yo‘llarda madaniyatli yo‘lovchi va haydovchi sifatida harakatlanish har birmizning vijdoniy vazifamizga aylanmog‘i lozim.

Go‘zal SAMIYEVA,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati