Vodiyga safar davomida deputatlar oldiga katta vazifalar qo‘yildi

Prezidentimizning vodiy  viloyatlariga tashrifi davomida parlament, partiyalar va barcha darajadagi deputatlarning bugungi islohotlardagi o‘rni haqida yangi tashabbus hamda takliflar ilgari surilgani ayniqsa, deputatlarning joylardagi uchrashuvlarda islohotlar mazmun-mohiyatini aholiga kengroq  tushuntirishlari zarurligi, mahalliy Kengash deputatlarining esa ijro organi faoliyatida faqat qo‘l ko‘tarib tasdiqlash bilan ishtirok etmay, masʼuliyatni ham birga tortish lozimligi haqidagi fikrlar millionlab saylovchilar eʼtiborini tortdi, desam mubolag‘a bo‘lmaydi.  

“Milliy tiklanish” demokratik partiyasi fraksiyasining navbatdagi yig‘ilishida fraksiya rahbari Alisher Qodirov Davlat rahbarining Farg‘ona vodiysiga safari yakunlari haqida fikr bildirar ekan, tashrif davomida energetika bilan bog‘liq muammolar, jumladan, “yashil energetika”ni rivojlantirish masalasi Prezidentning diqqat markazida bo‘lganini alohida taʼkidladi.

Jumladan, endi muqobil energiya ishlab chiqaruvchilarni ko‘proq qo‘llab-quvvatlash, yirik korxonalarning esa muqobil energiyadan foydalanishga o‘tishlari lozimligi taʼkidlandi. Bu 15 mlrd. kubgacha gazni iqtisod qilish imkonini beradi va milliardlab qo‘shimcha qiymat va minglab fuqarolar uchun ish o‘rni yaratiladi deganidir.

– Ayni paytda fuqarolarning  o‘z uylariga quyosh panellari o‘rnatib, ehtiyojidan ortig‘ini davlatga ikki barobar qimmatga sotish bo‘yicha takliflar bildirildi. Odamlar ham energiyani isrofsiz ishlatishni o‘rganishlari kerak. Agar xonadonlarda issiqlikni asrash bo‘yicha oddiy talablarga rioya qilinsa, energiya sarfini ikki barobarga qisqartirish mumkin ekan, – dedi fraksiya rahbari.

Shu o‘rinda yurtimizda ijtimoiy obyektlarda quyosh energiyasidan foydalanishni yo‘lga qo‘yadigan alohida kompaniya tashkil etilishini, ushbu kompaniya quyosh panellari va suv isitish qurilmalarini o‘rnatish bilan birga byudjet korxonalariga “yashil energiya” ham sotishga ixtisoslanishini aytish joiz. Prezident tomonidan esa aynan ushbu yo‘nalishdagi ishlarni deputatlik, parlamenti instituti orqali nazorat qilish, kuzatishi bo‘yicha takliflar bildirildi.

Yig‘ilishda fraksiya aʼzolari Prezidentning Farg‘ona vodiysi viloyatlariga tashrifining mazmun-mohiyati bo‘yicha o‘z fikrlarini bildirib, ilgari surilgan tashabbuslar aholining ijtimoiy muammolarini hal etishga qaratilganini taʼkidlashdi.  Shundan so‘ng fraksiya aʼzolari dastlab “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonuniga o‘zgartishlar kiritish haqidagi qonun loyihasini ikkinchi o‘qishda muhokama qildilar.

Maʼlumki, keyingi yillarda mamlakatimizda moliya va bank sektorining barqarorligini taʼminlash, banklar tomonidan qulay va sifatli moliyaviy xizmatlar ko‘rsatish, aholining banklarga bo‘lgan ishonchini oshirishga qaratilgan qator choralar amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, bank sektorining barqarorligini taʼminlash, banklarni kapitallashtirish darajasi hamda resurs bazasini oshirish, sohaga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qo‘shimcha huquqiy shart-sharoitlar yaratish zarurati yuzaga keldi.

Shu munosabat bilan “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunga banklar ustav kapitalining miqdorini 2025-yilning 1-yanvariga kelib 100 mlrd. so‘mdan 500 mlrd. so‘mga qadar bosqichma-bosqich oshirib borish to‘g‘risidagi talablarni nazarda tutuvchi o‘zgartishlar kiritilmoqda. Bundan tashqari norizidentlar tomonidan bank aksiyalarini olishga nisbatan cheklovlar qisman bekor qilinyapti. Xalqaro bozorlarda ommaviy joylashtirilgan aksiyalarni sotib olish ham  soddalashtirilmoqda.

Fraksiya aʼzosi Farhod Zayniyev ushbu qonun loyihasiga munosabat bildirib, deputatlar tomonidan birinchi o‘qishda ko‘plab eʼtirozlar bo‘lgani ikkinchi o‘qishda esa ularga aniqliklar kiritilganini taʼkidladi.

“O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga norasmiy bandlik ulushini qisqartirish hamda mehnat resurslari balansini zamonaviy yondashuvlar asosida shakllantirishning yangi mexanizmlarini joriy etishga qaratilgan o‘zgartish va qo‘shimcha kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi ham qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi.

 O‘zbekiston Prezidentining 2022 yil 30 avgustdagi “Norasmiy bandlik ulushini qisqartirish hamda mehnat resurslari balansini zamonaviy yondashuvlar asosida shakllantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida 2023-yil 1-yanvardan boshlab YATT bilan mehnat munosabatlarida bo‘lgan jismoniy shaxslar uchun ijtimoiy soliq summasining eng kam miqdori oyiga BHMning 50 foizidan yiliga BHMning bir baravarigacha kamaytirilishi belgilangan. Shundan kelib chiqib, ushbu qonun loyihasi bilan yangi tahrirdagi Soliq kodeksining 408-moddasiga quyidagi mazmunda o‘zgartish va qo‘shimcha kiritilmoqda: savdo majmualari va bozorlarda faoliyat yuritayotgan YATTning xodimlari uchun amaldagi tartib saqlab qolinib, qolgan tadbirkorlarning xodimlari uchun yiliga BHMning bir baravari miqdorida ijtimoiy soliq belgilanadi.

Shuningdek, 2023-yil 1-yanvardan boshlab o‘zining shaxsiy tomorqa yer uchastkasida issiqxona, parrandachilik bilan shug‘ullanayotgan fuqarolar tomonidan yiliga BHMning kamida bir baravari miqdorida ijtimoiy soliq to‘langan taqdirda, ular rasmiy band bo‘lgan aholi toifasiga kiritilishi va ushbu davr ularning mehnat stajiga qo‘shilishi ko‘zda tutilmoqda.

Ayni shu qonun muhokamalari chog‘ida deputatlar masʼullardan yangi tartib nima uchun savdo majmualari va bozorlarda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlarga qo‘llanilmayotganiga izoh so‘radilar.

Qonun tashabbuskorlarining fikricha, bozorda ishlayotgan tadbirkorlar yollanma ishchilarga oyiga BHMning 50 foizi miqdorida ijtimoiy soliq to‘lashga imkoniyati borligini, “Faqat bizni ko‘p bezovta qilmay, tinch ishlashga qo‘ysalaring bo‘lgani” degan javobni berishgan. Shundan kelib chiqib, bu o‘zgartish ularga tatbiq qilinmayapti.

Maʼlumotlarga qaraganda, 2022-yilda YATTning yollanma xodimlari soni 5498 nafarni tashkil etgan. Ushbu qonun loyihasining qabul qilinishi bilan hisob-kitoblarga ko‘ra, 8,2 mlrd.so‘m mablag‘ ushbu soliq to‘lovchilar ixtiyorida qoladi.

2023-yil 1-yanvar holatiga norasmiy faoliyat ko‘rsatayotgan yollanma ishchilar soni qariyb 715 ming nafarni tashkil qilgan. Agar ularning atigi 10 foizi (71,5 ming nafari) yangi tartibga asosan yollanma ishchi sifatida rasmiylashtirilsa, byudjetga qo‘shimcha 21,4 mlrd. so‘m mablag‘ tushadi. Bu yo‘qotilgan mablag‘ga qaraganda 13,2 mlrd. so‘mga ko‘pdir. Agar bunga shaxsiy tomorqada band bo‘lganlar ham qo‘shilsa, byudjetga yana 26 mlrd. so‘m atrofida qo‘shimcha mablag‘ tushishi mumkin.

Deputatlar bunday o‘zgarishlar bugun eng katta muammo bo‘lgan ishsizlikka barham berishini, norasmiy ish o‘rinlarini qisqartirish orqali yashirin iqtisodiyot ulushini kamaytirish, aholini ijtimoiy himoya qilishda muhim ahamiyat kasb etishini taʼkidlab qonun loyihasini birinchi o‘qishda maʼqulladilar.

Ravshan MAHMUDOV,

"Millliy tiklanish" gazetasining 2023-yil 8-fevral sonidan olindi