Kavrakning noqonuniy sotilishiga chek qo‘yiladi

Fraksiya yig‘ilishida deputatlar «O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga qishloq xo‘jaligini davlat tomonidan tartibga solish tizimini takomillashtirishga qaratilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida»gi qonun loyihasi ikkinchi o‘qishda muhokama qildilar.

Maʼlumki, dunyo miqyosida ishlab chiqarilayotgan dori vositalarining taxminan 50 foizi dorivor o‘simliklardan tayyorlanadi. Jumladan, mamlakatimizda ham dorivor o‘simliklarni yetishtirish, qayta ishlash orqali qo‘shimcha qiymat zanjirini yaratish borasida izchil chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda, tadbirkorlarga keng imkoniyatlar yaratilyapti. Biroq eksportbop va yuqori qiymatga ega hisoblangan kavrakdan nazoratsiz, rejasiz va noto‘g‘ri foydalanilayotgani natijasida bu dorivor o‘simlikning tabiiy tarqalgan maydonlar borgan sari qisqarmoqda. Mamlakatimizda 2015-yilda 54 ming gektar yer maydonida kavrak o‘sgan bo‘lsa, hozirda bu maydon 13,5 ming gektarga qisqargan.   

Dunyoda kovrakning 160 dan ziyod, Markaziy Osiyoda 110, mamlakatimizda esa 50 dan ortiq turi uchraydi. Kovrak asosan qumli cho‘llar, adirlar, tog‘ va tog‘oldi yalangliklarda, soz tuproqli yerlarda o‘sadi. Xitoy, Eron, Pokiston va Hindistonda kovrak shirasi va ildizi oziq-ovqat sanoatida ziravor sifatida, “kosmetika”da esa attorlik vositalari ishlab chiqarishda keng ishlatiladi. Kavrakning dunyo aylanmasi qariyb 18 mlrd dollarni tashkil qiladi. Kovrak shirasining 1 kilogram shirasi 250 dollargacha sotilmoqda.

Mamlakatimizda bu mahsulot qayta ishlanmaydi, xomashyo sifatida bir yilda 11,5 mln dollarlik kovrak shirasi eksport qilinmoqda. Xufyona sotilayotganlari qancha. Ishlar nazoratsiz, tizimli va tartibli tashkil etilmayotgani sabab, bu mahsulotning 1 kilosi atigi 60-70 dollardan sotilmoqda, xolos. Biroq bugun ichki bozorda ham, tashqi bozorda ham kavrakka bo‘lgan talab oshib borayotgani tufayli bu o‘simlikni madaniy usulda ko‘paytirish, qayta ishlash va tayyor mahsulot ishlab chiqarish jarayonlarini kengaytirish zaruratini tug‘diryapti. Qolaversa, mamlakatimizda bu o‘simlikning taqdiri xavf ostida turibdi.

Fraksiya aʼzosi Sherzod Rahimov shularni taʼkidlar ekan, hozirgi vaqtda respublikamizda yovvoyi holda o‘suvchi kavrakning tabiiy zaxiralarini saqlab qolish va ularning tiklanishini taʼminlash, kavrakning madaniy plantatsiyalarini yaratish, shuningdek, ipakchilikni yana-da rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish bo‘yicha ishlar olib borilayotganini qayd etdi. Shu bilan birga yovvoyi holda o‘suvchi kavrakni saqlab qolish, uning populyatsiyasini tiklash va kengaytirish, ipakchilik sohasida faoliyatni amalga oshirayotgan xodimlarni qo‘llab-quvvatlash yuzasidan qo‘shimcha normalar kiritish zarurati muhim ahamiyatga ega.

Ushbu qonun loyihasi bilan yovvoyi holda o‘suvchi kavrakni saqlab qolish, muhofaza qilish samaradorligini kuchaytirish maqsadida Ipakchilik va jun sanoatini rivojlantirish qo‘mitasiga uning doimiy egaligida bo‘lgan yaylov yerlarida kavrakni ko‘paytirish, yig‘ish va chetga olib chiqish uchun ruxsatnoma berish vakolati berilyapti.