Ilm, bilim va salohiyat suv bilan havoday zarur

Tarixdan maʼlumki, savodsizlik va jaholatning avj olishi, ilm-fan va taʼlim-tarbiyaning inqirozi dunyo tamaddunida mamlakatlarni ortda qolishiga asosiy sabab bo‘lgan. Davlatimiz rahbari taʼbiri bilan aytganda, “Hozirgi zamonda hamma jabhalarda ilm, bilim va salohiyat suv bilan havoday zarurligi, har qaysi davlat faqatgina shu asosda taraqqiyotga erishishi, sodda qilib aytganda, inson bilak kuchidan ko‘ra ilm kuchi bilan ko‘proq daromad va obro‘-eʼtibor topishi mumkinligini hammamiz yaxshi anglaymiz”.

Shu maʼnoda, Yurtboshimizning Oliy Majlis va xalqimizga Murojaatnomasida taʼlim sifatini oshirish, zamonaviy va xalqaro standartlarni amaliyotga joriy qilish joriy yilda ham ustuvor masala bo‘lishi alohida taʼkidlandi. Buning isboti sifatida 2023 yilga “Insonga eʼtibor va sifatli taʼlim yili” deb nom berildi.

Taʼkidlash lozim, bugungi kunda mamlakatlarning iqtisodiy salohiyati, barqaror rivojlanishi tabiiy boyliklardan ko‘ra, ko‘proq inson resurslariga, ularning bilim va ko‘nikmalariga hamda fan-texnika yutuqlaridan foydalana olish imkoniyatlariga ko‘proq bog‘liqdir. Shu bois, taʼlim sohasida, xususan, oliy taʼlim tizimida kadrlar tayyorlash jarayonlari bilan bog‘liq islohotlar yanada jadallashdi.

Oliy taʼlim muassasalari bazasida taʼlim kampuslarini tashkil etish va bosqichma-bosqich “Universitet 3.0” tizimiga o‘tish uchun imkoniyatlar yaratildi. Xorijiy oliy taʼlim va ilmiy tekshirish institutlari bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirish, fundamental loyihalarni amalga oshirish, o‘zaro kadrlar almashish hamda ikki tomonlama diplom (Double Diploma) berish dasturlari asosida mutaxassislar tayyorlash boshlandi. Talabalar qamrovi 9 foizdan 38 foizga oshdi. Oliy taʼlim muassasalari soni 200 taga yetib, qariyb 2,5 barobarga ko‘paydi. Eng muhimi, qabul jarayonlaridagi adolatsizliklarga butunlay barham berildi. Taʼlim oluvchilar uchun teng va keng imkoniyatlar yaratish maqsadida qo‘shimcha ravishda sirtqi, kechki, masofaviy taʼlimlar joriy qilindi. Shu bilan birga oliy taʼlim mazmuni hamda taʼlim sifatiga qo‘yiladigan talablar kuchaytirildi.

Birgina Namangan muhandislik-texnologiya instituti misolida oladigan bo‘lsak, so‘nggi besh yilda talabalar soni 3 barobarga ortib, 3103 tadan 9222 taga yetdi. Taʼlim yo‘nalishlari 18 tadan 32 taga, magistratura mutaxassisliklari 7 tadan 15 taga, doktorantura isxtisosliklari 3 tadan 37 taga ko‘paydi. Xorijiy davlatlarlarning oliy taʼlim muassasalari bilan qo‘shma taʼlim dasturlari asosida 7 ta mutaxassislikda kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi.

Shu davr oralig‘ida institut professor-o‘qituvchilari tomonidan 25 ta fan doktorlik (DSc), 131 ta falsafa doktorlik (PhD) dissertatsiyalari muvafaqqiyatli himoya qilindi hamda ilmiy salohiyat 40,6 foizdan 62 foizga yetdi. Ilmiy darajali professor-o‘qituvchilarning o‘rtacha yoshi 56 yoshdan 41 yoshga tushdi. Institutda 4 ta ixtisoslashgan ilmiy kengashlar ochilib, ularda 11 ta ixtisosliklar bo‘yicha dissertatsiya himoyalari o‘tkazilmoqda.

Shu bilan birga, so‘nggi yillarda professor-o‘qituvchilar tomonidan umumiy qiymati qariyb 22 mlrd. so‘mlik 52 ta mahalliy, 431 ming AQSH dollarlik 7 ta xorijiy loyihalar amalga oshirildi. 63 ta darslik, 114 ta o‘quv qo‘llanma va 400 dan ortiq monografiyalar yaratildi.

Dunyoning TOR-1000 talik ro‘yxatiga kirgan 50 tadan ortiq xorijiy oliy taʼlim muassasasalari bilan anglashuv memorandumlari imzolandi. Hozirda ular bilan muntazam ravishda professor-o‘qituvchi va talabalar almashinuvi amalga oshirilmoqda. Shuningdek, bugungi kunda 11 nafar doktorant va 22 nafar magistrlarimiz yetkachi xorijiy oliy taʼlim muassasalarida maqsadli tayyorlanmoqdalar.

Xulosa qilib aytganda, olib borilayotgan islohotlar avvalo oliy taʼlim tizimida shaffoflik va ochiqlikni taʼminlashga, mehnat bozoridagi kadrlarning raqobatbardoshligini oshirishga yordam bermoqda. O‘quv-uslubiy va ilmiy-tadqiqot ishlarini xalqaro taʼlim standartlari darajasiga yetkazishga, oliy taʼlim muassasalari o‘rtasida ochiq raqobat muhitini yaratishga katta xizmat qilyapti.

Odiljon MAMATKARIMOV,

Namangan muhandislik-texnologiya instituti rektori,

“Milliy tiklanish” partiyasidan xalq deputatlari viloyat Kengashiga saylangan deputat